نحوه تأثیر و کاربرد جغرافیا بر تاریخ

مکان، یک رکن مهم دیگر در مطالعه تاریخ است؛ زیرا به طور کلی همه وقایع و تحولات تاریخی در بستر مکان و محیط رخ می دهند. عوامل جغرافیایی مانند آب و خاک، پستی ها و بلندی ها، آب و هوا و ... تأثیر مهمی بر زندگی مردمان نواحی مختلف دارند.

نقش و تأثیر عوامل و پدیده های طبیعی و اقلیمی (آب و هوا) در وقوع رویدادها و تحولات تاریخی (علم جغرافیای تاریخی)، از دیرباز مورد توجه مورّخان بوده است.

برای مثال هرودت، به منظور نگارش کتاب تاریخش، به مصر، فینیقیه و... مسافرت کرده و از نزدیک شرایط طبیعی و... آن سرزمین ها را بررسی نموده است. ابن خَلدون، دانشمند تونسی و مسلمان قرن 8ه.ق.، بخشی از مقدمه کتابِ اَلعِبَر خود را به تأثیر جغرافیا و اقلیم بر تاریخ، اخلاق و رفتار آدمیان اختصاص داده است. در چند دهه اخیر، ارتباط تاریخ و جغرافیا بیشتر از گذشته مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و دانش جغرافیای تاریخی گسترش بیشتری یافته است.

الف) هرودت مورّخ مشهور یونانی، به منظور نگارش کتاب تاریخ خود، به مصر، فینیقیه و جاهای دیگر مسافرت کرده و از نزدیک شرایط طبیعی و اقلیمی آن سرزمین ها را بررسی نموده است.

ب) ابن خَلدون، اندیشمند مسلمان تونسی، بخشی از مقدمه کتابِ اَلعِبَر خود را به تأثیر جغرافیا و اقلیم بر تاریخ، اخالق و رفتار آدمیان اختصاص داده است.

جغرافیای تاریخی به مطالعه مناطق مختلف در گذشته می پردازد و تأثیر متقابل محیط طبیعی (و عوامل جغرافیایی) را بر رویدادهای تاریخی (مانند شکل گیری تمدن ها، مهاجرت ها، پیروزی ها و شکست ها، برپایی سکونت گاه ها و شهرها و ایجاد و گسترش راه ها و ...) مطالعه می کند.

یکی از پیامدهای ارتباط جغرافیا و تاریخ، اهمیت یافتن (نقشه های تاریخی) در مطالعه تاریخ است.